Sevânih’i şerh eden İranlı yazar Haşmetullah Riyâzî, İblis konusundaki fikirlerinin Gazâlî’nin başına dert açtığını söylemekte ve konuyu detaylı bir biçimde ele almaktadır. [ Riyâzî; Şerh-i Sevânihul-Uşşâk, 1/183-195.] Riyazî’nin eserinin, “Ahmed Gazâliye Yöneltilen İtirazlar” başlığını taşıyan 4. faslından bir kaç satır verelim: “Ahmed Gazâlî demiştir ki: ‘Tevhidi, İblis’ten öğrenmeyen, kâfirdir.” İbn Ebil Hadîd de eseri Aynu’l-Hayât’ta Ahmed’in şu sözünü nakleder ve ona lanet okur: “İblis, muvahhitlerin sultanıdır; tevhidi ondan öğrenmeyen kâfir olur. İblis, velilerin de en büyüklerinden biridir.” Ahmed Gazâlî, Mecâlis’inde İblis ile Hz. Musa arasında Tür dağında geçen ve gerçek muvahhidi ele alan bir diyaloga yer vermiştir ki bu, Hallâc’ın Tavâsîn’inde yer alan İblis-Musa diyalogunun tamamen aynıdır. Kısacası, Gazâliye göre, İblis’in suçu aşkının bir eseridir. Bunun içindir ki İblis’i: “Ayrılığa düşmüşlerin, aşıkların yüz akı” diye anardı. Riyazî, bu bilgiler...
Kayıtlar
